حج دو گونه است؛
حج عوام و حج خواص. حج عوام، قصد کوی دوست است و حج خواص قصد روی دوست.
آن، رفتن به سرای دوست است و این، رفتن برای دوست.
عوام به نفس روند تا در و دیوار ببینند و خواص به جان روند تا دیدار یابند.
کسی که به نفس رود وجد یابد و بار کشد تا گرد کعبه برآید و کسی که به جان رود بیارامد و بیاساید تا کعبه گرد سرایش درآید…
– – – – –
اسرار عرفانی حج. محمد تقی فعالی. نشر مشعر